ADWOKAT SPADKI – KANCELARIA W WARSZAWIE

Przyjęcie i odrzucenie spadku

Zgodnie z art. 1012 kc Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.
 
Realizacja skutków prawnych związanych z następstwem prawnym po osobie zmarłej (dziedziczeniem) jest, co do zasady, uzależniona od woli spadkobiercy. Osobie powołanej do dziedziczenia ustawa, w art. 1012 k.c., przyznaje trzy możliwości: może ona złożyć oświadczenie o prostym przyjęciu spadku, przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza lub oświadczenie o odrzuceniu spadku. Oświadczenie spadkobiercy co do nabycia lub odrzucenia spadku powoduje, że skutki nabycia stają się bądź definitywne od chwili otwarcia spadku, bądź zostają zniweczone tak, jakby nabycie to nigdy nie miało miejsca.
 
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w terminie sześciu miesięcy od chwili dowiedzenia się przez spadkobiercę o tytule powołania do dziedziczenia (art. 1015 § 1 k.c.) przed sądem lub notariuszem. Należy przy tym wskazać, że – zgodnie z ogólną regułą dowodową z art. 6 k.c. – spadkobiercę obciąża dowód zachowania terminu do złożenia oświadczenia.
 
Skutki prawne braku oświadczenia spadkobiercy co do przyjęcia lub odrzucenia spadku w terminie zakreślonym przez ustawę reguluje art. 1015 § 2 k.c., wprowadzając swoistą fikcję prawną prostego przyjęcia spadku lub przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza przez krąg podmiotów wskazanych w tym przepisie. Tym samym milczenie spadkobiercy prowadzi zawsze do nabycia spadku, nawet wbrew jego woli.
 
Na skutek przyjęcia spadku następuje połączenie masy spadkowej z majątkiem osobistym spadkobiercy, co wywiera wpływ na odpowiedzialność za długi spadkowe. Spadkobierca odpowiada za długi spadkowe całym swoim majątkiem (art. 1030 k.c.). Natomiast odrzucenie spadku wyłącza spadkobiercę od dziedziczenia, tak jakby nie dożył chwili jego otwarcia (art. 1020 k.c.), co ma wpływ na ustalenie kręgu osób powołanych do dziedziczenia. W tym zakresie jednak wola spadkobiercy odrzucającego spadek nie ma żadnego znaczenia, w prawie polskim bowiem nie można zrzec się dziedziczenia, w sensie odrzucenia spadku, na korzyść określonej osoby.
 
Odrębnie natomiast ustawa określa skutki prawne odrzucenia spadku. Podstawowym skutkiem złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku jest wyłączenie odrzucającego od dziedziczenia, w drodze fikcji prawnej z art. 1020 k.c. jest on bowiem traktowany tak, jakby nie dożył chwili otwarcia spadku. Skutki prawne odrzucenia mogą się jednak różnie kształtować, w zależności od tego, czy odrzucający spadek legitymuje się ustawowym czy testamentowym tytułem powołania do spadku, czy też ma miejsce sytuacja określona w art. 1014 k.c. Przy dziedziczeniu testamentowym skutkiem odrzucenia może być przyrost (art. 965 k.c.) lub podstawienie (art. 963 k.c.). Przy dziedziczeniu ustawowym w miejsce spadkobiercy, który spadek odrzucił, wstępują jego zstępni, a jeżeli zstępnych nie ma, spadek przechodzi na spadkobierców powołanych do dziedziczenia w dalszej kolejności.